 |
(΄΄ Παυσανίου
Ελλάδος περιηγήσις , Κορινθιακά-Λακωνικά,,) εκδοτική Αθηνών Α.Ε. σ.196-200 |
Κοντά στον οικισμό Γκάτζια Αγίου Δημητρίου, σε απόσταση οκτακοσίων (800) περίπου μέτρων από αυτόν, υπάρχει αρχαία κατοίκηση που εκτείνεται σε πέντε συνεχόμενες μικροπεριοχές που φέρουν τα τοπωνύμια ΄΄Βράχος΄΄, ΄΄Πετρωτό΄΄, ΄΄Κοντογιάννη΄΄, ΄΄Προσήλιο΄΄ και ΄΄Λιέικα΄΄.
Εκτός από τα ευρήματα επιφάνειας, που υπάρχουν και σήμερα στο χώρο, σε αξιοσημείωτη πυκνότητα, βρέθηκαν, βεβαιωμένα , από συγχωριανούς μας, κατά την εκτέλεση γεωργικών εργασιών, τέσσερις κιβωτιόσχημοι τάφοι, εκ των οποίων ο ένας περιείχε ταφή βρέφους με εγχυτρισμό .
Συγκρίνοντας την προαναφερθείσα αρχαία κατοίκηση (προς διευκόλυνση στο εξής θα την αποκαλούμε κατοίκηση Γ ), με την κώμη Λήσσα που αναφέρει ο Παυσανίας , διακρίνεται ότι η ταύτιση τους είναι πιθανή. Τα τρία χαρακτηριστικά που ο παραπάνω περιηγητής αποδίδει στην εν λόγω κώμη αντιστοιχούν και στη γεωγραφία της κατοίκησης Γ.
Παραθέτουμε τα χαρακτηριστικά αυτά και τις ανάλογες, κατά την άποψή μας, αντιστοιχίες.
1)_ Κατά τον Παυσανία «Στον δρόμο κατευθείαν προς την Επίδαυρο υπάρχει μια κώμη Λήσσα….».
Συγκρίνοντας την προαναφερθείσα αρχαία κατοίκηση (προς διευκόλυνση στο εξής θα την αποκαλούμε κατοίκηση Γ ), με την κώμη Λήσσα που αναφέρει ο Παυσανίας , διακρίνεται ότι η ταύτιση τους είναι πιθανή. Τα τρία χαρακτηριστικά που ο παραπάνω περιηγητής αποδίδει στην εν λόγω κώμη αντιστοιχούν και στη γεωγραφία της κατοίκησης Γ.
Παραθέτουμε τα χαρακτηριστικά αυτά και τις ανάλογες, κατά την άποψή μας, αντιστοιχίες.
1)_ Κατά τον Παυσανία «Στον δρόμο κατευθείαν προς την Επίδαυρο υπάρχει μια κώμη Λήσσα….».
Ο Παυσανίας στην παραπάνω αναφορά τοποθετεί τη Λήσσα πάνω σε μια διαδρομή “τον κατευθείαν δρόμο,, που έχει προορισμό την Επίδαυρο. Παραλείπει όμως να αναφέρει με σαφήνεια την αφετηρία της διαδρομής αυτής, που μόνο έτσι γίνεται προσδιορίσιμη .
Παρατηρούμε ότι η αναφορά έπεται μιας περιγραφικής απεικόνισης της Μιδέας (Μήδειας) Βασιζόμενοι στην λογική ερμηνεία του κειμένου, θεωρούμε ότι ο τόπος που περιγράφεται τελευταίος αποτελεί την αφετηρία , δηλαδή η Μιδέα. Ως κάτι απολύτως αυτονόητο παραλείπεται από τον Παυσανία, χάριν γλωσσικής οικονομίας.
Πρόκειται για τον αρχαίο δρόμο που ερχόμενος από την Κορινθία, εισερχόταν στην Αργολίδα από τα βορειοδυτικά όριά της , περνούσε από τη Μιδέα και μέσω Αμαριανού έφθανε στην Κάσκιζα του οικισμού Γκάτζια. Από εκεί προχωρούσε και σε κάποιο σημείο συναντούσε το δρόμο που ο Παυσανίας αποκαλεί “λεωφόρο” που οδηγούσε στην Επίδαυρο.
Ο δρόμος αυτός χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες χρόνια από κτηνοτρόφους κατά τις εποχιακές μετακινήσεις των κοπαδιών τους από τα ορεινά της Κορινθίας, της Αρκαδίας , ακόμη και τις Αχαΐας στα χειμαδιά περιοχών της Ανατολικής Αργολίδας και το αντίστροφο. Η λειτουργία του σταμάτησε γύρω στο 1980 ως αποτέλεσμα του τέλους των μετακινήσεων των κοπαδιών.
Συγκριτικό στοιχείο: Και η κατοίκηση Γ εντοπίζεται δίπλα στον αρχαίο αυτό δρόμο, στο ύψος που φέρει το τοπωνύμιο “Διάσελο της Γκάτζιας”.
2) “ Πάνω από τη Λήσσα είναι το όρος Αραχναίο…….”
To όρος Αραχναίο δεσπόζει ακριβώς πάνω από την κατοίκηση Γ . Η κατοίκηση αυτή είναι η πιο κοντινή αρχαία κατοίκιση, απ΄όσες μέχρι σήμερα γνωρίζουμε προς την ψηλότερη κορυφή του, εκείνη του Αι-Λια όπου ανασκαφή έφερε στο φως βωμό του Δία. Επίσης υπάρχουν φυσικές πρόσφορες προσβάσεις από την κατοίκηση Γ προς την εν λόγω κορυφή, αλλά και προς άλλες κορυφές του βουνού.
3) ΄΄Στη Λήσσα συνορεύει η Αργολίδα με την Επιδαυρία……….’’
Το τρίτο στοιχείο είναι πιο ασαφές, καθώς η ακριβής θέση των συνόρων δεν μας είναι γνωστή . Ωστόσο η γεωγραφία της περιοχής προσφέρει μια ενδιαφέρουσα υπόθεση: Ανατολικά της κατοίκησης Γ εκτείνεται μια λοφοσειρά που διαιρεί το χώρο σε δύο διακριτές περιοχές , μία με προσανατολισμό προς το Άργος και μία προς την Επίδαυρο . Οι περιοχές αυτές δεν έχουν μεταξύ τους οπτική επικοινωνία, παρά μόνο μέσω της κορυφογραμμής . Το φυσικό αυτό όριο θα μπορούσε να λειτουργεί και ως πολιτικό σύνορο.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η παραπάνω υπόθεση που θεωρεί τη λοφοσειρά και πολιτικό όριο είναι εύλογη, όχι όμως και ισχυρή. Τα ιστορικά σύνορα δεν ταυτίζονται πάντα με φυσικά εμπόδια. Πολεμικές συγκρούσεις, πολιτικές συμφωνίες, διοικητικές ανακατατάξεις συχνά μεταβάλλουν τη θέση των συνόρων ανεξάρτητα από τη γεωγραφία.
Δύο ακόμη στοιχεία θεωρούμε απαραίτητο να προσθέσουμε.
1) Ο χώρος της κατοίκησης Γ (κατοίκηση-χώρος νεκροταφείου) καταλαμβάνει έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου περίπου. Πιστεύουμε ότι ένα τέτοιο μέγεθος κατοίκησης αντιστοιχεί σε κώμη.
2) Η σημερινή ονομασία δύο τμημάτων της κατοίκησης Γ γνωστών ως ΄΄Βράχος΄΄ και ΄΄Πετρωτό΄΄ είναι ταυτόσημη με τη λέξη ΄΄Λήσσα΄΄ που σημαίνει βράχος, πέτρα (Λας, Λάσσα, Λήσσα).
Η ταυτότητα αυτή , κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να στηρίξει υπόθεση ιστορικής συνέχειας. Ωστόσο το χρονικό βάθος αυτών των τοπωνυμίων παραμένει άγνωστο , γεγονός που καθιστά οποιαδήποτε συγκριτική προσέγγιση όχι μόνο επισφαλή αλλά ενδεχομένως και αντιεπιστημονική. Εξάλλου η πετρώδης μορφολογία του εδάφους στην περιοχή του Αραχναίου , καθώς και στις γύρω περιοχές δικαιολογούν διαχρονικά τη γέννηση τέτοιων τοπωνυμίων.
Συμπέρασμα: Η σύγκριση των τοπογραφικών χαρακτηριστικών ενισχύει την πιθανότητα ταύτισης της Λήσσας με την κατοίκηση Γ, λόγω της θέσης τους στον ΄΄ κατ’ ευθείαν’’ δρόμο του Παυσανία( με βάση την ερμηνεία που εμείς δίνουμε) και της εγγύτητάς τους προς το όρος Αραχναίο.
Η υπόθεση περί συνόρων παραμένει ανοικτή απαιτώντας αρχαιολογική και ιστορική τεκμηρίωση.
Κοινοποίηση Ναύπλιο / 10 /2025
1) Αρχαιολογική Υπηρεσία Κατερίνα Θάνου
Αργολίδας
Ναύπλιο
Παρατηρούμε ότι η αναφορά έπεται μιας περιγραφικής απεικόνισης της Μιδέας (Μήδειας) Βασιζόμενοι στην λογική ερμηνεία του κειμένου, θεωρούμε ότι ο τόπος που περιγράφεται τελευταίος αποτελεί την αφετηρία , δηλαδή η Μιδέα. Ως κάτι απολύτως αυτονόητο παραλείπεται από τον Παυσανία, χάριν γλωσσικής οικονομίας.
Πρόκειται για τον αρχαίο δρόμο που ερχόμενος από την Κορινθία, εισερχόταν στην Αργολίδα από τα βορειοδυτικά όριά της , περνούσε από τη Μιδέα και μέσω Αμαριανού έφθανε στην Κάσκιζα του οικισμού Γκάτζια. Από εκεί προχωρούσε και σε κάποιο σημείο συναντούσε το δρόμο που ο Παυσανίας αποκαλεί “λεωφόρο” που οδηγούσε στην Επίδαυρο.
Ο δρόμος αυτός χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες χρόνια από κτηνοτρόφους κατά τις εποχιακές μετακινήσεις των κοπαδιών τους από τα ορεινά της Κορινθίας, της Αρκαδίας , ακόμη και τις Αχαΐας στα χειμαδιά περιοχών της Ανατολικής Αργολίδας και το αντίστροφο. Η λειτουργία του σταμάτησε γύρω στο 1980 ως αποτέλεσμα του τέλους των μετακινήσεων των κοπαδιών.
Συγκριτικό στοιχείο: Και η κατοίκηση Γ εντοπίζεται δίπλα στον αρχαίο αυτό δρόμο, στο ύψος που φέρει το τοπωνύμιο “Διάσελο της Γκάτζιας”.
2) “ Πάνω από τη Λήσσα είναι το όρος Αραχναίο…….”
To όρος Αραχναίο δεσπόζει ακριβώς πάνω από την κατοίκηση Γ . Η κατοίκηση αυτή είναι η πιο κοντινή αρχαία κατοίκιση, απ΄όσες μέχρι σήμερα γνωρίζουμε προς την ψηλότερη κορυφή του, εκείνη του Αι-Λια όπου ανασκαφή έφερε στο φως βωμό του Δία. Επίσης υπάρχουν φυσικές πρόσφορες προσβάσεις από την κατοίκηση Γ προς την εν λόγω κορυφή, αλλά και προς άλλες κορυφές του βουνού.
3) ΄΄Στη Λήσσα συνορεύει η Αργολίδα με την Επιδαυρία……….’’
Το τρίτο στοιχείο είναι πιο ασαφές, καθώς η ακριβής θέση των συνόρων δεν μας είναι γνωστή . Ωστόσο η γεωγραφία της περιοχής προσφέρει μια ενδιαφέρουσα υπόθεση: Ανατολικά της κατοίκησης Γ εκτείνεται μια λοφοσειρά που διαιρεί το χώρο σε δύο διακριτές περιοχές , μία με προσανατολισμό προς το Άργος και μία προς την Επίδαυρο . Οι περιοχές αυτές δεν έχουν μεταξύ τους οπτική επικοινωνία, παρά μόνο μέσω της κορυφογραμμής . Το φυσικό αυτό όριο θα μπορούσε να λειτουργεί και ως πολιτικό σύνορο.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η παραπάνω υπόθεση που θεωρεί τη λοφοσειρά και πολιτικό όριο είναι εύλογη, όχι όμως και ισχυρή. Τα ιστορικά σύνορα δεν ταυτίζονται πάντα με φυσικά εμπόδια. Πολεμικές συγκρούσεις, πολιτικές συμφωνίες, διοικητικές ανακατατάξεις συχνά μεταβάλλουν τη θέση των συνόρων ανεξάρτητα από τη γεωγραφία.
Δύο ακόμη στοιχεία θεωρούμε απαραίτητο να προσθέσουμε.
1) Ο χώρος της κατοίκησης Γ (κατοίκηση-χώρος νεκροταφείου) καταλαμβάνει έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου περίπου. Πιστεύουμε ότι ένα τέτοιο μέγεθος κατοίκησης αντιστοιχεί σε κώμη.
2) Η σημερινή ονομασία δύο τμημάτων της κατοίκησης Γ γνωστών ως ΄΄Βράχος΄΄ και ΄΄Πετρωτό΄΄ είναι ταυτόσημη με τη λέξη ΄΄Λήσσα΄΄ που σημαίνει βράχος, πέτρα (Λας, Λάσσα, Λήσσα).
Η ταυτότητα αυτή , κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να στηρίξει υπόθεση ιστορικής συνέχειας. Ωστόσο το χρονικό βάθος αυτών των τοπωνυμίων παραμένει άγνωστο , γεγονός που καθιστά οποιαδήποτε συγκριτική προσέγγιση όχι μόνο επισφαλή αλλά ενδεχομένως και αντιεπιστημονική. Εξάλλου η πετρώδης μορφολογία του εδάφους στην περιοχή του Αραχναίου , καθώς και στις γύρω περιοχές δικαιολογούν διαχρονικά τη γέννηση τέτοιων τοπωνυμίων.
Συμπέρασμα: Η σύγκριση των τοπογραφικών χαρακτηριστικών ενισχύει την πιθανότητα ταύτισης της Λήσσας με την κατοίκηση Γ, λόγω της θέσης τους στον ΄΄ κατ’ ευθείαν’’ δρόμο του Παυσανία( με βάση την ερμηνεία που εμείς δίνουμε) και της εγγύτητάς τους προς το όρος Αραχναίο.
Η υπόθεση περί συνόρων παραμένει ανοικτή απαιτώντας αρχαιολογική και ιστορική τεκμηρίωση.
Κοινοποίηση Ναύπλιο / 10 /2025
1) Αρχαιολογική Υπηρεσία Κατερίνα Θάνου
Αργολίδας
Ναύπλιο
2) D.Windell & R. Webb
Ναύπλιο
Θοδωρής Γκόνης
