ΜΟΝΟ ΕΜΕΙΣ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ας το σκεφτούμε αυτό λίγο περισσότερο. Τον Οκτώβριο του 1940 μόνη της η Βρετανία αντιστεκόταν στις δυνάμεις του Άξονα.
Κι η Ελλάδα επέλεξε να αντισταθεί και να πολεμήσει την Ιταλία γνωρίζοντας ότι αυτό θα επέφερε τη γερμανική επέμβαση
Πιστή στις παραδόσεις της, πιστή στο διαχρονικό αντιστασιακό φρόνημα του ελληνισμού από τον Μαραθώνα, έως την μέχρις εσχάτων υπεράσπιση της Κωνσταντινούπολης, την Ελληνική Επανάσταση, το Αρκάδι,, τον Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς
Πιστή σύμμαχος, παρά την ιδεολογική ταύτιση του καθεστώτος Μεταξά με τα καθεστώτα της Ιταλίας και της Γερμανίας και πολλών άλλων κρατών
Τιμάμε λοιπόν σήμερα την απόφαση της αντίστασης, όχι την έναρξη του Πολέμου. Τιμάμε σήμερα εκείνη την επιστράτευση που έμοιαζε, όπως το επιβεβαιώνουν όλες οι πηγές και όλες οι μαρτυρίες με γιορτή. Τέτοιος ήταν ο ενθουσιασμός. «Τότε έγινα μάρτυρας ενός αξέχαστου περιστατικού», αφηγείται μία νεαρή τότε κοπέλα,. «Μια μάνα είχε τέσσερα παλικάρια. Ένα – ένα έβγαινε από την εξώπορτα. Εκείνη τα σταύρωνε από το μπαλκόνι, μάζευε τα δάκρυά της και έμπαινε πάλι μέσα να ετοιμάσει το επόμενο».. Σύμφωνα με μία άλλη μαρτυρία:
«Θυμάμαι πάρα πολύ καλά εκείνη την ημέρα. Ήμουν μαθητής στη β΄ τάξη του Γυμνασίου στην Κυπαρισσία. Οι καθηγητές μάς ενημέρωσαν για την κήρυξη του πολέμου και μας έδιωξαν από το σχολείο. Στον δρόμο της επιστροφής για το σπίτι μου, έβλεπα έκδηλη τη χαρά στα πρόσωπα των ανθρώπων που πήγαιναν να πολεμήσουν. Μου έκανε φοβερή εντύπωση. Δεν βρέθηκε ούτε μια μάνα να πει: «Πού πάνε τα παιδιά μας».
Και μία χαριτωμένη μαρτυρία που οι μαθητές μας θα καταλάβουν ίσως καλύτερα απ’ όλους με την παιδική αθωότητά της, αλλά και την αλήθεια που φανερώνει:
« Ήμουν μαθητής στη Δ΄ τάξη του Γυμνασίου. Η 28η Οκτωβρίου ήταν πάρα πολύ μεγάλη ημέρα για εμένα. Πήρα πολλή χαρά. Επρόκειτο να γράψουμε διαγώνισμα λατινικών και είχα μεγάλη αγωνία καθώς… δεν είχα διαβάσει τίποτα. Κατά τις 07.00 το πρωί ακούστηκαν οι σειρήνες. Σχεδόν ταυτόχρονα μια λέξη κυριάρχησε στον αέρα ”πόλεμος”. Πήγαμε στο σχολείο και μας έδιωξαν. Το γλίτωσα το διαγώνισμα. Αρχίσαμε να τρέχουμε στη λεωφόρο Αλεξάνδρας ανεμίζοντας σημαίες. Όλος ο κόσμος ήταν χαρούμενος λες και γινόταν γιορτή και όχι πόλεμος. Δεν ξέρω πώς το είχαμε πάρει, αλλά υπήρχε μια βεβαιότητα για τη νίκη»
Δεν ήταν όμως ενθουσιασμός από κάποια αρρωστημένη λατρεία του πολέμου όπως στα φασιστικά κράτη ή όπως συνέβη σε πολλούς λαούς στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,. Ήταν ο ενθουσιασμός της συμμετοχής σ’ έναν πατριωτικό και ταυτόχρονα παγκόσμιο αγώνα αντίστασης στην ωμή βία του κατακτητή. Ήταν ο ενθουσιασμός της απελευθέρωσης των καταπιεσμένων αισθημάτων ενός ολόκληρου λαού. Αρκετές αφορμές μας είχε προσφέρει ως τότε η Ιταλία με τις συνεχείς προκλήσεις της με αποκορύφωμα τον τορπιλισμό του αντιτορπιλικού «Έλλη» ανήμερα τον δεκαπενταύγουστο του ίδιου χρόνου. Και η ελληνική κυβέρνηση είχε επιλέξει να μην απαντήσει προκειμένου να διαφυλαχτεί η ουδετερότητα στον Πόλεμο.
Το ιταλικό τελεσίγραφο όμως δεν άφηνε πλέον περιθώρια και η Ελλάδα επιτέλους απαντούσε περήφανα στην ιταλική φασιστική πρόκληση. Δεν μέτρησε εκείνη την ώρα ότι όλες οι άλλες χώρες, και πολύ πιο ισχυρές από την Ελλάδα είχαν υποταχθεί ή προσχωρήσει στον Άξονα. Η Γαλλία είχε παραδοθεί, Βέλγιο και Ολλανδία είχαν υποταχθεί, όπως και η Πολωνία, η Δανία και η Νορβηγία και όλη η κεντρική Ευρώπη, χώρες με πολύ ισχυρούς στρατούς, υλικούς και ανθρώπινους πόρους. Σκεφτείτε μόνο ότι τότε η Γαλλία διέθετε 900.000 άντρες και η Πολωνία 1.200.000 σε ανάπτυξη. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης η Ελλάδα διέθετε 150.000 άντρες υπό τα όπλα. Οι ΗΠΑ παρέμεναν ακόμη ουδέτερες ενώ η Σοβιετική Ένωση είχε υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με τη Γερμανία. Η Ελλάδα όμως θα τιμήσει τη συμμαχία της με τη Βρετανία κυρίως όμως θα τιμήσει την Ιστορία της χωρίς υπολογισμούς, χωρίς αμφιβολίες, χωρίς να ζητήσει ανταλλάγματα. Αν το σκεφτεί κανείς σήμερα, πρόκειται για μια μοναδική ιστορικά απόφαση, ένα κράτος κι ένας λαός να αποφασίσουν να αντισταθούν στη μεγαλύτερη πολεμική μηχανή στον κόσμο τη στιγμή που αυτή κυριαρχούσε παντού. Η ίδια η Βρετανία, η μόνη δύναμη που αντιστεκόταν ακόμη, είχε τους ανεξάντλητους πόρους της αποικιακής της αυτοκρατορίας και τη στήριξη των ΗΠΑ. Αλλά και αυτή, με δυσκολία είχε περισώσει το μεγαλύτερο μέρος του στρατού της από τη Γαλλία στη Δουνκέρκη ενώ, επιτρέψτε μου, με την παραδοσιακή αγγλική της μικροψυχία αρνήθηκε ουσιαστική πολεμική βοήθεια στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δε θα στοιχημάτιζε στην νίκη των ελληνικών όπλων. Ούτε η Βρετανία ούτε όμως και ο ίδιος ο Μεταξάς με βάση όσα σημείωνε τότε στο ημερολόγιό του. Μόνο ο ελληνικός λαός και ο ελληνικός στρατός.
Με αυτήν την αισιοδοξία, «με το χαμόγελο στα χείλη πήγαν οι φαντάροι μας μπροστά» και νίκησαν απωθώντας τον εχθρό βαθιά μέσα στο αλβανικό έδαφος. Ήταν η πρώτη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και την πετύχαμε εμείς, οι Έλληνες.
ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟ ΕΜΕΙΣ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΟΧΙ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, όπως επιπόλαια και με κάποια ίσως περιφρόνηση λέγεται από κάποιους, ΑΛΛΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΟΥΜΕ ΣΤΗ ΒΙΑ ΤΟΥ ΙΣΧΥΡΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ. Είναι το ίδιο νήμα που μας συνδέει μ’ εκείνο το «Ίτε παίδες Ελλήνων ελευθερούτε πατρίδα» που σύμφωνα με τον Αισχύλο ακούστηκε στην έναρξη της ναυμαχίας στη Σαλαμίνα. Είναι το «αθάνατο κρασί του ’21» με το οποίο καλούσε τους νέους του ’40 να «μεθύσουν» ο Κωστής Παλαμάς. Είναι «η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που επιμένει» για να δανειστώ τους στίχους του πρόσφατα εκλιπόντα Διονύση Σαββόπουλου που με τα λόγια του έντυσε τις σκέψεις μας.
Η επιτυχία του ελληνικού στρατού που ταπείνωσε τους εχθρούς και ενθουσίασε τους φίλους, οφείλεται στην καλή προετοιμασία και εκπαίδευση του στρατού που είχε προηγηθεί, οφείλεται στην αξιοποίηση του δύσβατου εδάφους και της κακοκαιρίας που εμπόδισε τους Ιταλούς να εκμεταλλευτούν τη συντριπτική τους υπεροχή σε μηχανοκίνητα μέσα, σε τεθωρακισμένα, σε ναυτικό και αεροπορία, σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους˙ οφείλεται στην αποφασιστικότητα των επικεφαλής του ελληνικού στρατού την κρίσιμη ώρα στο μέτωπο να μην παραχωρηθεί στον εχθρό ούτε σπιθαμή ελληνικού εδάφους. Ένας από αυτούς ήταν κι ο Ναυπλιώτης υποστράτηγος Βασίλειος Βραχνός, που η προτομή του βρίσκεται σήμερα στην είσοδο του Πολεμικού Μουσείου της πόλης μας, Διοικητής της 1ης Μεραρχίας, της Σιδηράς Μεραρχίας, που επίσης έχει δοθεί το όνομά της σε κεντρικό δρόμο του Ναυπλίου, με σημαντική συμβολή στην ελληνική αντεπίθεση. Πάν’ απ’ όλα, η νίκη οφείλεται στην εθνική ομοψυχία και στον ηρωισμό που επέδειξαν λαός και στρατός. Τις ελλείψεις σε μεταφορικά μέσα, τις κάλυψαν οι γυναίκες και όλος ο πληθυσμός της Πίνδου μεταφέροντας όπλα και εφόδια στις πλάτες τους στα απόκρημνα βουνά, σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι κάτι τέτοιο, φανταστείτε τη σκηνή˙ το αρχικό αριθμητικό μειονέκτημα σε άνδρες το υπερκάλυψε η ταχύτατη επιστράτευση και αποστολή δυνάμεων στα μέτωπα της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου.
Η ελληνική αντίσταση θα συνεχιστεί με επιτυχία και θα κορυφωθεί με την απόκρουση της εαρινής ιταλικής επίθεσης τον Μάρτιο του 1941. Το ίδιο πεισματώδης και ηρωική θα είναι και η αντίσταση στη γερμανική επίθεση που εκδηλώθηκε στις 6 Απριλίου 1941, αλλά και στην Μάχη της Κρήτης τον Μάιο. Στην πραγματικότητα όμως και παρά την κατάληψη της χώρας και την τριπλή, ιταλική, γερμανική και βουλγαρική κατοχή, η αντίσταση θα συνεχιστεί σε όλα τα μέτωπα και με όλα τα μέσα: στις πόλεις και στα βουνά, ένοπλη και παθητική, βίαιη και ειρηνική με διανομή φυλλαδίων, φυγάδευση Βρετανών στρατιωτών και την απόκρυψη Εβραίων συμπολιτών μας, την αναγραφή συνθημάτων αλλά και με οργάνωση συσσιτίων, την υπεράσπιση της σοδειάς και τις συνεχείς διαμαρτυρίες για την επιστράτευση εργατών για τη Γερμανία, για την επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία, την περίθαλψη προσφύγων από τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές.
Σύσσωμος ο ελληνισμός από την Κύπρο και τα Δωδεκάνησα έως τους απόδημους θα στηρίξουν την εθνική προσπάθεια είτε στρατευόμενοι είτε υλικά και ηθικά. Έλληνες θα πολεμήσουν σε πολλά μέτωπα στο πλευρό των Συμμάχων. Έλληνες από την Ελλάδα και την Κύπρο έχουν ταφεί σε 71 κοιμητήρια σε 22 χώρες χωρίς να υπολογίζουμε τους Ελληνοαμερικανούς και Ελληνοαυστραλούς μαχητές που πολέμησαν στην Άπω Ανατολή, χωρίς να υπολογίζουμε τους αγνοούμενους. Τα 18 κοιμητήρια με τάφους Ελλήνων ηρώων βρίσκονται στην Ιταλία. Σκεφτείτε: Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για την απαλλαγή των Ιταλών από τον ναζισμό. Στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη θα διαβάσετε «Ρουβίκων» και «Ρίμινι», τόποι ιταλικοί όπου πολέμησαν μονάδες του ελληνικού στρατού.
Στην Ελλάδα, σε κάθε πόλη και κάθε χωριό, ακόμη και το πιο μικρό υπάρχει ένα μνημείο πεσόντων, ένα ηρώο όπως σωστά λέγεται. Είναι όμως και οι χιλιάδες στη διάρκεια της κατοχής εκτελεσθέντες, οι νεκροί από την πείνα, τις κακουχίες, την έλλειψη περίθαλψης, τα βασανιστήρια. Ας τα φροντίζουμε αυτά τα μνημεία, ας τα επισκεπτόμαστε με τα παιδιά και τα εγγόνια μας, ας διαβάζουμε αυτά τα ονόματα. Είναι εκεί μαζί με τους ήρωες όλων των πολέμων του 20ου αιώνα από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Μικρασιατική Εκστρατεία αλλά και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Αυτά τα μνημεία πεσόντων αποτελούν το πιο ζωντανό μάθημα Ιστορίας για όλους μας. Μάθημα αξιοπρέπειας, ευθύνης, χρέους απέναντι στον τόπο και την Ιστορία του. Μάθημα αντίστασης υπέρ πατρίδος. Ας σταθούμε επιτέλους σ’ αυτά με τον δέοντα σεβασμό κι ας ομονοήσουμε κι όχι να διχαζόμαστε για το τι είναι το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου˙ για κάθε παλικάρι που έπεσε και δεν έχει βρεθεί η σορός του για να το θάψουν και να το θρηνήσουν οι δικοί του. 1290 οι αγνοούμενοι του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στους οποίους προστέθηκαν και οι εκατοντάδες αγνοούμενοι Κύπριοι και Ελλαδίτες της εισβολής του 1974. Αν το πετύχουμε αυτό, θα έχουμε, πιστεύω τιμήσει και τη σημερινή επέτειο όπως της αξίζει, με ομοψυχία βάζοντας πάν’ απ’ όλα την αγάπη για την ελευθερία και για τον τόπο μας.
Χρόνια πολλά!
Τάσος Χατζηαναστασίου, Ιστορικός,
Διευθυντής Γενικού Λυκείου Αγίας Τριάδας Αργολίδας
