Υπενθυμίζουμε ότι, περισσότερα από 300 είδη καλλιεργούμενων φυτών μεταξύ των οποίων οπωροφόρα δένδρα (ελιά, εσπεριδοειδή, αμυγδαλιά, ροδακινιά, κερασιά, δαμασκηνιά), αμπέλι, καλλωπιστικά ( πολύγαλα, πικροδάφνη, λεβάντα, δενδρολίβανο μυρτιά, ακακίες ), αυτοφυή φυτά (μολόχα, γλυστρίδα, μηδική) και δασικά (πλάτανος, βελανιδιά, ευκάλυπτοι), μπορούν να προσβληθούν από το βακτήριο.
Με προηγούμενα Δελτία Τύπου είχαμε ενημερώσει για τον εντοπισμό του καταστρεπτικού βακτηρίου Xylella fastidiosa (παθογόνο καραντίνας) στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Συγκεκριμένα, η πρώτη ανακοίνωση για τον εντοπισμό του βακτηρίου έγινε τον Οκτώβριο του 2013 σε ελαιώνες στην Νότιo Ιταλία, σε δύο διαφορετικές περιοχές της επαρχίας Λέτσε (Lecce), στην Περιφέρεια της Απουλίας (Apulia). Στην περιοχή αυτή σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία έχουν καταστραφεί περισσότερα από 1.500.000 ελαιόδενδρα διάφορων καλλιεργούμενων ποικιλιών ενώ το πρόβλημα φαίνεται να μετακινείται προς τους ιστορικούς ελαιώνες της περιοχής του Μπάρι (Εικ. 1).
Εικ.1: Κατεστραμμένος ελαιώνας από το βακτήριο
Αποτέλεσμα της όλης κατάστασης και όπως αυτή έχει διαμορφωθεί είναι η μη λειτουργία ή η υπολειτουργία πολλών ελαιοτριβείων και μεταποιητικών μονάδων της περιοχής.
Στη συνέχεια το παθογόνο εντοπίστηκε το 2015 σε φυτά πολύγαλα (Polygala myrtifolia) στην Κορσική της Γαλλίας, και το 2016 σε γλαστρικά φυτά πικροδάφνης (Nerium oleander) σε θερμοκήπιο στη Σαξωνία της Γερμανίας.
Όμως, το 2016 και το 2017 το βακτήριο βρέθηκε στις Βαλεαρίδες νήσους σε 12 είδη φυτών και δένδρων (ελιά, αγριελιά, πολύγαλα, κερασιά, δαμασκηνιά, ακακία, λεβάντα, λαδανιά, αμπέλι, πικροδάφνη), και σε δέντρα αμυγδαλιάς στην περιοχή Αλικάντε της Ισπανίας.
Στη συνέχεια το 2018 το βακτήριο εντοπίστηκε σε ελαιώνα ηλικίας 8 ετών στην Περιφέρεια της Μαδρίτης καθώς και σε βερικοκιές.
Κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στο καλλωπιστικό φυτό Πολύγαλα (Εικ. 2) και στη σημασία του αφού είναι το κύριο φυτό διασποράς του βακτηρίου ιδιαίτερα στην Κορσική.
Αποτέλεσμα της όλης κατάστασης και όπως αυτή έχει διαμορφωθεί είναι η μη λειτουργία ή η υπολειτουργία πολλών ελαιοτριβείων και μεταποιητικών μονάδων της περιοχής.
Στη συνέχεια το παθογόνο εντοπίστηκε το 2015 σε φυτά πολύγαλα (Polygala myrtifolia) στην Κορσική της Γαλλίας, και το 2016 σε γλαστρικά φυτά πικροδάφνης (Nerium oleander) σε θερμοκήπιο στη Σαξωνία της Γερμανίας.
Όμως, το 2016 και το 2017 το βακτήριο βρέθηκε στις Βαλεαρίδες νήσους σε 12 είδη φυτών και δένδρων (ελιά, αγριελιά, πολύγαλα, κερασιά, δαμασκηνιά, ακακία, λεβάντα, λαδανιά, αμπέλι, πικροδάφνη), και σε δέντρα αμυγδαλιάς στην περιοχή Αλικάντε της Ισπανίας.
Στη συνέχεια το 2018 το βακτήριο εντοπίστηκε σε ελαιώνα ηλικίας 8 ετών στην Περιφέρεια της Μαδρίτης καθώς και σε βερικοκιές.
Κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στο καλλωπιστικό φυτό Πολύγαλα (Εικ. 2) και στη σημασία του αφού είναι το κύριο φυτό διασποράς του βακτηρίου ιδιαίτερα στην Κορσική.
Εικ. 2: Το καλλωπιστικό φυτό πολύγαλα
Στον παρακάτω χάρτη αποτυπώνονται οι περιοχές διασποράς της Ξυλέλλας στην Ευρώπη καθώς και το έτος πρώτης εμφάνισης του επιβλαβούς οργανισμού στην Ευρώπη. (Εικ. 3).
Στον παρακάτω χάρτη αποτυπώνονται οι περιοχές διασποράς της Ξυλέλλας στην Ευρώπη καθώς και το έτος πρώτης εμφάνισης του επιβλαβούς οργανισμού στην Ευρώπη. (Εικ. 3).
Εικ. 3: Οι περιοχές που έχει εντοπιστεί η Ξυλέλλα στην Ευρώπη
Όμως, επισημαίνουμε για μία ακόμα φορά ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργούνται κάθε χρόνο στα πλαίσια του προγράμματος των επισκοπήσεων, μέχρι σήμερα, δεν έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη του βακτηρίου Xylella fastidiosa στη χώρα μας.
Επειδή βρισκόμαστε στην έναρξη της καλλιεργητικής περιόδου της ελιάς ενημερώνουμε τους ελαιοκαλλιεργητές ότι η Υπηρεσία μας, (Τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου) βρίσκεται στη διαδικασία ολοκλήρωσης της λήψης δειγμάτων ελιάς από τις φυτωριακές μονάδες του Νομού και αποστολής τους στο αρμόδιο εργαστήριο του Μ.Φ.Ι,. για τον έλεγχο της ύπαρξης του παθογόνου βακτηρίου Xylella fastidiosa. Στη συνέχεια εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις εγκρίνεται η έκδοση και ανατύπωση Φυτοϋγειονομικού Διαβατηρίου. Σημειώνουμε ότι δενδρύλλια ελιάς δεν επιτρέπεται να διακινηθούν χωρίς να συνοδεύονται από Φυτοϋγειονομικό διαβατήριο.
Όπως προκύπτει από τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, η Ξυλέλλα προσβάλλει εκτός από τα καρποφόρα δέντρα, μεγάλο αριθμό ειδών καλλωπιστικών φυτών, θάμνων και δέντρων. Έτσι, εφιστούμε την προσοχή ιδιαίτερα στα κέντρα κήπου, φυτωριούχους, ανθοπωλεία, να τα προμηθεύονται μόνο εφόσον συνοδεύονται από Φ.Δ. Ενδεικτικά αναφέρουμε την υποχρεωτική διακίνηση με Φυτοϋγειονομικό διαβατήριο (Φ.Δ.), των φυτών λεβάντας, δάφνης του Απόλλωνα, πικροδάφνης, πολύγαλα, καφέ, δενδρολίβανου κ.λ.π.
Ο πλήρης κατάλογος των συγκεκριμένων φυτών που διακινούνται υποχρεωτικά με Φ.Δ. επικαιροποιείται συνεχώς και είναι διαθέσιμος στην ιστοσελίδα https://ec.europa.eu/food/plant/plant_health_biosecurity/legislation/emergency_measures/xylella-fastidiosa/susceptible_en την οποία θα πρέπει να επισκέπτονται όλοι οι ενδιαφερόμενοι όπως φυτωριούχοι , παραγωγοί, πολίτες κ.λ.π.
Επιπλέον τα Κέντρα Κήπου, οι Φυτωριούχοι και οι εργολάβοι ιδιωτικών και δημόσιων κηποτεχνικών έργων θα πρέπει να ενημερώνουν την Υπηρεσία μας σε περίπτωση που προμηθεύονται ευαίσθητα στην Ξυλέλλα φυτά από χώρες εκτός Ελλάδας.
Επισημαίνουμε λοιπόν σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως είναι, τα φυτώρια, τα κέντρα κήπου, τα ανθοπωλεία, οι εταιρείες διεθνών μεταφορών, οι παραγωγοί, οι συνεταιρισμοί, οι γεωπόνοι του δημοσίου, των δήμων, των καταστημάτων εμπορίας γεωργικών φαρμάκων, τα τελωνεία, οι Δήμοι και οι εργολάβοι δημοσίων κηποτεχνικών έργων αλλά και οι πολίτες, την επικινδυνότητα και τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει για τις καλλιέργειες της περιοχής (ελιές, εσπεριδοειδή, αμπέλια, βερυκοκιές, ροδακινιές κ.α..) η είσοδος της Ξυλέλλας στο Νομό.
Είναι λοιπόν εθνική αλλά και νομική υποχρέωση όλων των εμπλεκόμενων να συμβάλλουν με τις ενέργειές τους στην αποτροπή εισόδου του καταστροφικού αυτού βακτηρίου στην Ελλάδα.
Η Υπηρεσία μας στα πλαίσια του ετήσιου προγράμματος επισκοπήσεων που εφαρμόζεται κάθε χρόνο, συνεχίζει τις επιθεωρήσεις με μακροσκοπικούς και δειγματοληπτικούς ελέγχους φυτών ξενιστών του βακτηρίου, σε χώρους εμπορίας, φυτώρια, ελαιώνες και οπωρώνες. Επιπλέον προκειμένου να διερευνηθεί η ύπαρξη εντόμων φορέων του βακτηρίου στην περιοχή μας αναρτώνται κατάλληλες παγίδες σύλληψής τους.
Αναφέρουμε ότι, δυστυχώς, ο φορέας του βακτηρίου, δηλαδή το έντομο, Philaenus spumarius έχει εντοπιστεί ότι υπάρχει και στη χώρα μας. Το γεγονός αυτό καθιστά ακόμη πιο ευάλωτη την υπάρχουσα κατάσταση (Εικ. 4).
Εικ.4: Το έντομο-φορέας Philaenus spumarius
Σημειώνουμε ότι, η ξήρανση των δένδρων και των φυτών είναι αποτέλεσμα του μπλοκαρίσματος των αγγείων του ξύλου, μέσω των οποίων διακινείται το νερό εντός των φυτών από ανεξέλεγκτο αριθμό βακτηρίων με αποτέλεσμα τη μη δυνατότητα των φυτών να τροφοδοτηθούν με νερό, με συνέπεια την ακολουθούμενη ξηρανσή τους.
Ακόμη, αναφέρουμε ότι, δεν υπάρχει σκεύασμα που να μπορεί να εξοντώνει το βακτήριο που ενδημεί και πολλαπλασιάζεται με γεωμετρικούς ρυθμούς εντός των φυτών και η έρευνα στρέφεται στην ύπαρξη ποικιλιών ελιάς που πιθανόν να παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στο βακτήριο.
Ακόμη, σημειώνουμε τις ενέργειες που γίνονται στην Ιταλία, σύμφωνα με την πληροφόρηση που είχαμε λόγω της συμμετοχής του Δ. Δήμου, Δ/ντή της ΔΑΟΚ Αργολίδας σε ενημερωτική συνάντηση που οργάνωσε ο Διεθνής Οργανισμός Ελαιολάδου που εδρεύει στην Ισπανία (Μαδρίτη), στις 12-14/12/2018, στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο του Μπάρι (Βαλενζάνο) της Ιταλίας.
Έτσι, στη μολυσμένη περιοχή της Απουλίας δοκιμάζονται πολλές ποικιλίες ελιάς από διάφορες χώρες. Οι ποικιλίες περίπου 200 έχουν ληφθεί από τη παγκόσμια συλλογή ποικιλιών ελιάς που υπάρχει στην Κόρντοβα της Ισπανίας. Μεταξύ των ποικιλιών αυτών δοκιμάζονται και δώδεκα ελληνικές ποικιλίες (Γαϊδουρελιά, Καλαμών, Χαλκιδικής, Αδραμυτινή, Βαλανολιά, Θρουμποελιά, Κορωνέϊκη, Κουτσορελιά Πατρινή, Λιανολιά Κερκύρας, Μανάκι, Μαστοειδής, Μεγάρων).
Οι δοκιμές γίνονται με εμβολιασμούς σε άρρωστα δένδρα των επιλεγμένων ποικιλιών και παρακολούθηση της πορείας των εκπτυσσόμενων εμβολίων. Τα εμβόλια είναι ο πλακίτης (Εικ. 4), όπου σε κάθε ένα από αυτά αφήνονται δύο οφθαλμοί (μάτια) ή ο εγκεντρισμός σύμφωνα με τον οποίο ξυλοποιημένοι εμβολιοφόροι βλαστοί (παλουκάκια) τοποθετούνται σε καρατομημένους βραχίονες (Εικ. 5, 6).
Αν οι εκπτυσσόμενοι βλαστοί συνεχίζουν την ανάπτυξή τους είναι στοιχείο θετικό ενώ αν ξηραίνονται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα αυτό φανερώνει την ευαισθησία της δοκιμαζόμενης ποικιλίας στο βακτήριο.
Πάντως, ανεξάρτητα από τις δοκιμές που γίνονται, φαίνεται ότι η ντόπια ιταλική ποικιλία Leccino (λαδολιά) από την αρχή που εντοπίστηκε το πρόβλημα, παρουσιάζει ανθεκτικότητα τουλάχιστον για την ώρα, αφού παρόλο που μολύνεται σε χαμηλό ποσοστό, συνεχίζει την ανάπτυξή της χωρίς να καταρρέει και να ξηραίνεται ολοκληρωτικά (Εικ. 7).
Εικ. 7: H ποικιλία Leccino (δεξιά) φαίνεται να «αντέχει» παρόλο που μολύνεται από το βακτήριο ενώ η άλλη ποικιλία Olearola (αριστερά) έχει καταρρεύσει
Επίσης, πρόσφατα στην Ιταλία «πέρασε» νόμος σύμφωνα με τον οποίο είναι υποχρεωτική η καταστροφή των ζιζανίων με οποιοδήποτε τρόπο (φρεζάρισμα, όργωμα, καλλιεργητής, ζιζανιοκτονία) το χρονικό διάστημα Απρίλιος-Μάϊος (Εικ. 8). Με την πρακτική αυτή διακόπτεται ο βιολογικός κύκλος του εντόμου – φορέα που αναπτύσσεται στα υπάρχοντα ζιζάνια πριν αυτό καταλήξει στο τελικό στάδιο του τέλειου εντόμου με το οποίο θα μετακινηθεί στην κόμη των ελαιοδέντρων για να τραφεί και να μεταφέρει με αυτό τον τρόπο το μόλυσμα, δηλαδή το βακτήριο (Εικ. 9).
Σημειώνουμε ότι, αφού μολυνθεί το έντομο παραμένει μολυσμένο για όλη του τη μετέπειτα ζωή. Ακόμη, σε μετρήσεις που έγιναν μπορεί σε κάθε ελαιόδεντρο να υπάρχουν και εκατό έντομα από τα οποία το 80% είναι μολυσμένα.
Επίσης, πρόσφατα στην Ιταλία «πέρασε» νόμος σύμφωνα με τον οποίο είναι υποχρεωτική η καταστροφή των ζιζανίων με οποιοδήποτε τρόπο (φρεζάρισμα, όργωμα, καλλιεργητής, ζιζανιοκτονία) το χρονικό διάστημα Απρίλιος-Μάϊος (Εικ. 8). Με την πρακτική αυτή διακόπτεται ο βιολογικός κύκλος του εντόμου – φορέα που αναπτύσσεται στα υπάρχοντα ζιζάνια πριν αυτό καταλήξει στο τελικό στάδιο του τέλειου εντόμου με το οποίο θα μετακινηθεί στην κόμη των ελαιοδέντρων για να τραφεί και να μεταφέρει με αυτό τον τρόπο το μόλυσμα, δηλαδή το βακτήριο (Εικ. 9).
Σημειώνουμε ότι, αφού μολυνθεί το έντομο παραμένει μολυσμένο για όλη του τη μετέπειτα ζωή. Ακόμη, σε μετρήσεις που έγιναν μπορεί σε κάθε ελαιόδεντρο να υπάρχουν και εκατό έντομα από τα οποία το 80% είναι μολυσμένα.
Τέλος, επισημαίνουμε ότι σε περίπτωση διαπίστωσης ύποπτων συμπτωμάτων όπως αυτών της χλώρωσης, περιφερειακού ή ολοκληρωτικού «καψίματος» των φύλλων, νέκρωσης κλαδίσκων και ταχύτατης ξήρανσης δένδρων ελιάς, ροδακινιάς, αμυγδαλιάς, ακακίας, κλημάτων αμπέλου, θάμνων πικροδάφνης, πολύγαλα, λεβάντας, φυτών δενδρολίβανου, να επικοινωνούν με την Υπηρεσία μας στα τηλέφωνα 2752360304-303-263.
Ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας
Δημήτριος Δήμου
Γεωπόνος
