Η κοινωνική συναναστροφή με άλλους παίκτες, η πιθανότητα κέρδους, η σωματική διέγερση (έξαψη) και οι τεχνικές προδιαγραφές των (φυσικών ή διαδικτυακών) χώρων παιχνιδιού διαμορφώνουν μια συναρπαστική και ιδιαίτερα ελκυστική εμπειρία για τον παίκτη, η οποία, ωστόσο, μπορεί να αποβεί καταστροφική, αν ο παίκτης χάσει τον έλεγχο. Ο συνήθης όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια, που δυσχεραίνει σημαντικά την επαγγελματική, τη διαπροσωπική και την οικονομική ζωή, είναι ο προβληματικός τζόγος ή αλλιώς η προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια.
Άτομα που εμφανίζουν προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, συνήθως θεωρούν ότι μπορούν να «μαντέψουν» ή να επηρεάσουν το αποτέλεσμα του παιχνιδιού. Ο τρόπος σκέψης τους χαρακτηρίζεται από απουσία ορθολογισμού και γνωστικές διαστρεβλώσεις, δηλαδή από μη ρεαλιστικές αντιλήψεις και ψευδαισθήσεις ελέγχου. Συχνά πιστεύουν πως η έκβαση του παιχνιδιού επηρεάζεται από συγκεκριμένα γεγονότα, τα οποία με ένα μαγικό τρόπο καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα («μαγική» ή προληπτική σκέψη). Επίσης, έχουν την τάση να θυμούνται πιο συχνά τις φορές που κέρδισαν, αποδίδοντας το κέρδος στις ικανότητές τους, παρά τις φορές που έχασαν, τις οποίες είτε ξεχνούν είτε δικαιολογούν (φαινόμενο haloeffect). Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, λόγω της έντονης εστίασης στο παιχνίδι και του αποκλεισμού άλλων ερεθισμάτων, πολλές φορές διαστρεβλώνουν την αντίληψή τους για το χρόνο, το περιβάλλον, ακόμη και τον εαυτό τους.
Τα σημάδια εθισμού στον τζόγο εντοπίζονται, όταν η συμπεριφορά του ατόμου που παίζει επηρεάζει την καθημερινότητα και τις σχέσεις του. Πιο αναλυτικά, το άτομο εμφανίζει συνήθως τις ακόλουθες συμπεριφορές:
Άτομα που εμφανίζουν προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, συνήθως θεωρούν ότι μπορούν να «μαντέψουν» ή να επηρεάσουν το αποτέλεσμα του παιχνιδιού. Ο τρόπος σκέψης τους χαρακτηρίζεται από απουσία ορθολογισμού και γνωστικές διαστρεβλώσεις, δηλαδή από μη ρεαλιστικές αντιλήψεις και ψευδαισθήσεις ελέγχου. Συχνά πιστεύουν πως η έκβαση του παιχνιδιού επηρεάζεται από συγκεκριμένα γεγονότα, τα οποία με ένα μαγικό τρόπο καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα («μαγική» ή προληπτική σκέψη). Επίσης, έχουν την τάση να θυμούνται πιο συχνά τις φορές που κέρδισαν, αποδίδοντας το κέρδος στις ικανότητές τους, παρά τις φορές που έχασαν, τις οποίες είτε ξεχνούν είτε δικαιολογούν (φαινόμενο haloeffect). Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, λόγω της έντονης εστίασης στο παιχνίδι και του αποκλεισμού άλλων ερεθισμάτων, πολλές φορές διαστρεβλώνουν την αντίληψή τους για το χρόνο, το περιβάλλον, ακόμη και τον εαυτό τους.
Τα σημάδια εθισμού στον τζόγο εντοπίζονται, όταν η συμπεριφορά του ατόμου που παίζει επηρεάζει την καθημερινότητα και τις σχέσεις του. Πιο αναλυτικά, το άτομο εμφανίζει συνήθως τις ακόλουθες συμπεριφορές:
Έντονη ενασχόληση με τον τζόγο, ανησυχία και ευερεθιστότητα όταν επιχειρεί να τον διακόψει ή να τον ελαττώσει.
Τάση δανεισμού χρημάτων, για να αντιμετωπίσει προσωρινά τα οικονομικά του προβλήματα.
Επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξει, να ελαττώσει ή να διακόψει τον τζόγο.
Πολύωρα ή αδικαιολόγητα διαστήματα απουσίας από το σπίτι και τη δουλειά.
Αλλεπάλληλα δάνεια, υπερφορτωμένες πιστωτικές κάρτες και αδικαιολόγητη απουσία χρημάτων από τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Εντατική μελέτη των προγραμμάτων και των προγνωστικών από την τηλεόραση, τις εφημερίδες, το ραδιόφωνο και το διαδίκτυο.
Απομόνωση προκειμένου να σκεφτεί τρόπους με τους οποίους θα παίξει.
Άρνηση απέναντι σε υποδείξεις ή αναφορές των άλλων για τον τρόπο με τον οποίο ασχολείται με τον τζόγο.
Μείωση της αποδοτικότητας στην εργασία.
Δυσφορία, θυμό και κλιμακούμενη ένταση, εάν κάτι τον εμποδίσει να παίξει.
Χαρούμενη διάθεση, διογκωμένο «εγώ» και ανακούφιση σε περίπτωση κέρδους.
Οι συνέπειες της προβληματικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια περιλαμβάνουν ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, όπως επιβάρυνση της ψυχικής και της σωματικής υγείας, κατασπατάληση πόρων, χρέη, αναστάτωση των οικογενειακών σχέσεων, περιορισμός της κοινωνικής ζωής, μείωση της λειτουργικότητας, χαμηλή απόδοση στην εργασία, νομικά ζητήματα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΚΕΘΕΑ, το 2022 πάνω από 9 στα 10 άτομα (91,5%), που απευθύνθηκαν στο ΚΕΘΕΑ για την προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, είχαν οικονομικά προβλήματα, 8 στα 10 άτομα αντιμετώπιζαν προβλήματα σχέσεων, 5 στα 10 άτομα είχαν προβλήματα στην επαγγελματική τους ζωήκαι το 25% των ατόμων δήλωσε ότι είχε αυτοκτονικές σκέψεις.
Η θεραπεία απεξάρτησης από τον τζόγο στο ΚΕΘΕΑ στηρίζεται σε ένα εξατομικευμένο πλάνο που διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου/ης και στοχεύει στην αντιμετώπιση των αιτιών που οδήγησαν στην εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια και την οικοδόμηση ενός νέου τρόπου ζωής, απαλλαγμένου από το πρόβλημα. Η θεραπευτική προσέγγιση εστιάζει στη διερεύνηση της πορείας που έχει οδηγήσει το άτομο στην προβληματική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, την ανάπτυξη κινήτρων για την αποχή, την εκπαίδευση για την αντιμετώπιση καταστάσεων υψηλού κινδύνου, την εκμάθηση μεθόδων επίλυσης προβλημάτων, την αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων, την ανάληψη ρόλων και πρωτοβουλιών, την αποκατάσταση των διαπροσωπικών σχέσεων. Η παροχή των υπηρεσιών είναι δωρεάν, τηρείται το απόρρητο και προστατεύεται η ανωνυμία. Τέλος, η συμμετοχή συγγενών ή σημαντικών άλλων στη διαδικασία απεξάρτησης από τον τζόγο είναι πολύτιμη, γιατί ενισχύει τη θετική έκβαση της θεραπείας και συμβάλει στην αποκατάσταση της λειτουργικότητας της οικογένειας και των στενών διαπροσωπικών σχέσεων.
Για περισσότερες πληροφορίες και υποστήριξη μπορείτε να καλέσετε στην τηλεφωνική γραμμή 1114 του ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ ή στο Πολυδύναμο Κέντρο και την Κινητή Μονάδα του ΚΕΘΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ ΟΞΥΓΟΝΟ στο Ναύπλιο (τηλ. επικοινωνίας 27520 25083, 27520 47251). Συνοπτικά, το Πολυδύναμο Κέντρο έχει στόχο την παροχή υπηρεσιών ενημέρωσης, συμβουλευτικής και θεραπευτικής παρέμβασης τόσο σε άτομα που παρουσιάζουν εξάρτηση ή προβληματική χρήση ναρκωτικών, αλκοόλ, τυχερών παιχνιδιών, διαδικτύου όσο και στο κοντινό τους περιβάλλον, ανάλογα με τις ανάγκες τους.
Σπηλιώτης Ραφαήλ,
Ψυχολόγος στο Πολυδύναμο Κέντρο Περιφέρειας Πελοποννήσου με έδρα το Ναύπλιο, ΚΕΘΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ – ΟΞΥΓΟΝΟ
