Η ημέρα έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα. Στην παράδοσή μας, δύο είναι τα Ψυχοσάββατα: Το ένα είναι το Σάββατο πριν τις Απόκριες και το δεύτερο, αυτό πριν της Πεντηκοστής. Στην ελληνορθόδοξη παράδοση, όλα τα Σάββατα της χρονιάς είναι αφιερωμένα στις ψυχές όσων έχουν φύγει από τη ζωή, με την ελπίδα της ανάστασής τους κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές.
Ωστόσο, η εκκλησία τιμά και ειδικά τη μνήμη τους τα δύο Ψυχοσάββατα του χρόνου, τα οποία και τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς (κάνω ψυχικό).
Πέρα από τα επίσημα ψυχοσάββατα, στην Ελλάδα κατά περιοχές και άλλα Σάββατα αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα υπάρχουν, ακόμα, δύο ψυχοσάββατα και αυτά είναι, της Τυρινής αλλά και της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, γνωστό και ως Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων.
Ωστόσο, η εκκλησία τιμά και ειδικά τη μνήμη τους τα δύο Ψυχοσάββατα του χρόνου, τα οποία και τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς (κάνω ψυχικό).
Πέρα από τα επίσημα ψυχοσάββατα, στην Ελλάδα κατά περιοχές και άλλα Σάββατα αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα υπάρχουν, ακόμα, δύο ψυχοσάββατα και αυτά είναι, της Τυρινής αλλά και της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, γνωστό και ως Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων.
Από πού προέκυψε η παράδοση των Μνημοσύνων
Τα μνημόσυνα είναι πανάρχαιο έθιμο αφού, από την αρχαία Ελλάδα, πιστεύονταν ότι με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να επιτευχθεί η συγγνώμη των θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών. Υπήρχαν μάλιστα και ιερείς αγύρτες που επισκέπτονταν τις οικίες των πλουσίων, ισχυριζόμενοι πως είχαν από τους θεούς την εξουσία να συγχωρούν τις αμαρτίες «ζώντων και νεκρών» με κατάλληλες γι΄ αυτές ιεροτελεστίες και θυσίες, όπως αναφέρεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα.
Οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν μνημόσυνα την 3η, την 9η και την 30η ημέρα από τον θάνατο κάποιου, καλούμενο το τελευταίο «τριακάς» όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ’ έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα «Νεκύσια» με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α’ Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής. Η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ’ Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των «υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων…».
