Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το νερό αποτελούσε το ζητούμενο στην Αργολίδα. Αυτό οφείλεται στις υψηλές θερμοκρασίες της περιοχής, τις περιορισμένες βροχοπτώσεις και τις μεγάλες ανάγκες σε νερό, αφού εκτός του πόσιμου, απαιτούνται και μεγάλες ποσότητες νερού άρδευσης λόγω των εκτεταμένων αγροτικών καλλιεργειών στον Νομό.
Το πρόβλημα επιτείνεται τη θερινή περίοδο ιδιαίτερα στις τουριστικές παράκτιες περιοχές, όπου σε μερικές περιπτώσεις διατίθεται στο δίκτυο ύδρευσης ακόμη και υφάλμυρο νερό ή νερό με υψηλή περιεκτικότητα νιτρικών ιόντων.
Επίσης, η υπεράντληση των υπόγειων νερών για αρδευτική χρήση, η συνεχής ανάπτυξη των αρδευόμενων εκτάσεων, η χρήση αζωτούχων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, και η συνεχής ανάπτυξη του οικιστικού ιστού στις παράκτιες τουριστικές ζώνες έχουν οδηγήσει σε ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση το μεγαλύτερο μέρος των υπογείων νερών της Αργολίδας, εκτός αυτών της Δυτικής ορεινής ζώνης.
Η υφαλμύρωση των παράκτιων υδροφορέων και ιδιαίτερα του Αργολικού πεδίου, άρχισε να γίνεται αισθητή από το τέλος της δεκαετίας του 1950, ενώ από τη δεκαετία του 1980 το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στην Ερμιονίδα. Χαρακτηριστικές ανομβρίες όπως αυτές των περιόδων 1966-67, 1975-77, 1989-91 και 2007-2008, οδήγησαν στην συνεχώς αυξανόμενη αρδευτική χρήση από υπόγεια νερά.
Το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης πρακτικής είναι η λειτουργία 8.000 περίπου αρδευτικών γεωτρήσεων σε όλη την έκταση της Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.) Αργολίδας, που ασκούν σημαντικές πιέσεις στα αντίστοιχα υδροσυστήματα. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν, το ζητούμενο είναι η επίλυση του διαχρονικού γόρδιου δεσμού του νερού στην Αργολίδα, και συγκεκριμένα η ολοκληρωμένη διαχείριση υδάτινων πόρων άρδευσης-ύδρευσης.
Συγκεκριμένα αναφερόμαστε στη σωστή διαχείριση και εκμετάλλευση της πηγής του Αναβάλου, των πηγών Λέρνης, Αμυμώνης και Κεφαλαρίου, των γεωτρήσεων, του βρόχινου νερού, των αφαλατώσεων κ.α., με στρατηγικό σχεδιασμό-μελέτες στις οποίες θα περιλαμβάνεται, η δημιουργία Διυλιστηρίου πόσιμου νερού, η αντικατάσταση των όποιων προβληματικών δικτύων ύδρευσης-άρδευσης και των συναφών αντλιοστασίων καθώς και η βέλτιστη διαχείριση του ενεργειακού κόστους κάθε φορά, ώστε να υπάρχει επαρκές νερό άρδευσης για τους αγρότες και πραγματικά πόσιμο νερό για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Αργολίδας.
Μέχρι σήμερα, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς επίλυση του ζητήματος, και ακόμη και αυτή την περίοδο προγραμματίζονται – υλοποιούνται κομβικά έργα, από την Περιφέρεια Πελοποννήσου και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπως τα έργα μεταφοράς νερού από την διώρυγα του Αναβάλου στην περιοχή της Ασίνης, η προμήθεια αντλητικού συγκροτήματος για το κεντρικό αντλιοστάσιο του Αναβάλου, η μεταφορά και διανομή νερού άρδευσης από δίκτυα του Αναβάλου στην Επίδαυρο και σε μέρος της Αργολικής πεδιάδας, έργα μεταφοράς και διανομής νερού άρδευσης από δίκτυα του Αναβάλου στην Ερμιονίδα κ.α. Όλα τα ως άνω βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση.
Β. Σχέδιο δράσης
Στο πλαίσιο αυτό, και επειδή το πρόβλημα με το νερό στην Αργολίδα είναι πολυσύνθετο, θα ωφελούσε τον τόπο μας η ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδιασμού – master plan, ώστε να επιτευχθεί η συνολική διαχείριση των υδάτινων πόρων της Αργολίδας.
Εν προκειμένω, προτείνεται ένα σχέδιο δράσης με συγκεκριμένα βήματα, ως εξής:
- Σύσταση ομάδας κρούσης από την Περιφέρεια Πελοποννήσου που θα συντονίζει όλα τα κάτωθι βήματα με συγκεκριμένο προσωπικό, αρμοδιότητες και ιεράρχηση (συμμετοχή πανεπιστημιακών και δημόσιων φορέων)
-Συγκέντρωση όλου του υλικού που υπάρχει, δηλαδή το ιστορικό, το οποίο θα περιλαμβάνει μελέτες, παρεμβάσεις, δράσεις, κατασκευές κλπ
-Στοχευμένες - αναγνωριστικές επαφές με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς:
#Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) των Δήμων της Αργολίδας (Άργους – Μυκηνών, Ναυπλιέων, Επιδαύρου, Ερμιονίδας)
#Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) και ο Γενικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) Αργολίδας
# Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (Ε.Υ.Δ.) του Επιχειρησιακού Προγράμματος (Ε.Π.) «Περιβάλλον – Κλιματική Αλλαγή» και «Πολιτική Προστασία» (ΕΥΔ ΠΕ.Κ.Α. – ΠΟΛ.ΠΡΟ.) 2021-2027 του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων
# Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (Ε.Υ.Δ.) του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) «Πελοπόννησος» 2021-2027 της Περιφέρειας Πελοποννήσου
# Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0» του Υπουργείου Οικονομικών
# Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας
# Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
# Πολυτεχνική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών
# Πολυτεχνεία εξωτερικού που διακρίνονται στην διαχείριση υδάτινων πόρων
# Εταιρείες Ελλάδας – Εξωτερικού με εξειδικευμένη γνώση (μελετών/κατασκευής) σε ειδικά τεχνικά υδραυλικά έργα
# Ενώσεις και μεμονωμένοι αγρότες και πολίτες της Αργολίδας
-Ενδελεχής έρευνα σχετικά με την πηγή του Αναβάλου. Εν προκειμένω, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, στην πηγή αυτή κατασκευάστηκε ένα από τα ελάχιστα παγκοσμίως έργα σύλληψης καθαρού νερού από υποθαλάσσιες καρστικές πηγές (σημ. το υπόγειο τρεχούμενο νερό που διέρχεται διαμέσου σπηλαίων, υπόγειων σηράγγων, οχετών κλπ. και αναβλύζει με τη μορφή πηγών) μέσα στην ίδια τη θάλασσα, και συγκεκριμένα ένα ημικυκλικό φράγμα με θυρίδες που ανοιγοκλείνουν ώστε να διατηρούν τη στάθμη του νερού εντός του φράγματος υψηλότερα από τη στάθμη της θάλασσας, με σκοπό να αξιοποιηθεί, με βάση τα τότε τεχνικά δεδομένα, η πηγή του Αναβάλου κατά το μέγιστο δυνατό
-Προπαρασκευή διοργάνωσης σχετικού Συνεδρίου, λόγω του απαιτούμενου δαιδαλώδους σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Αργολίδα, αλλά και για την εύρεση της βέλτιστης και επιστημονικά δυνατής λύσης προς μέγιστη αξιοποίηση της υποθαλάσσιας πηγής γλυκού νερού του Αναβάλου, το οποίο παρουσιάζει την μέγιστη δυναμικότητα από πλευράς παροχής αλλά και την καταλληλότερη ποιότητα για χρήση μετά από επεξεργασία
-Πραγματοποίηση Συνεδρίου με θέμα «Το Νερό στην Αργολίδα: παρελθόν – παρόν – μέλλον» στο οποίο θα συμμετέχουν αντιπροσωπείες όλων των ως άνω.
Στο Συνέδριο θα περιλαμβάνονται:
# Ομιλίες
# Ομάδες εργασίας ανά ειδικευμένο θέμα, προς ζύμωση των συμμετεχόντων
# Κατά τόπους επισκέψεις προς αυτοψία (Ανάβαλος, πηγές, γεωτρήσεις, δεξαμενές βρόχινου νερού, χείμαρροι κλπ)
-Εξαγωγή συμπερασμάτων και έκδοση σχετικού επιστημονικού τόμου με τα πρακτικά του Συνεδρίου
- Ορισμός δύο ανεξάρτητων Τεχνικών συμβούλων από Ελλάδα και εξωτερικό, προς υποστήριξη οικονομοτεχνικά, νομοθετικά και διαχειριστικά του όλου εγχειρήματος
-Δεύτερος γύρος επαφών, στοχευμένος αυτή τη φορά, με τους εμπλεκόμενους φορείς, από τους οποίους θα ζητηθεί γνωμοδότηση ώστε να χαραχτεί η πολιτική για τα απαιτούμενα έργα ύδρευσης – άρδευσης
- Εύρεση των απαραίτητων πόρων και αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως οι εθνικοί πόροι από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.), το Ε.Σ.Π.Α. 2021-2027 (Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης), το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» (με ορίζοντα έως το 2026 - NextGenerationEU), οι Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), τα ποικίλα Ιδρύματα κ.α.
-Τελική διαμόρφωση και οριστικοποίηση των έργων που θα πρέπει να υλοποιηθούν, και του χρονοδιαγράμματος αυτών, με παράλληλη δημοσίευσή τους, προς ενημέρωση των κατοίκων της Αργολίδας o Προκήρυξη διαγωνισμών για τις μελέτες που θα απαιτηθούν. Διαγωνιστική διαδικασία, συμβάσεις, υλοποίηση των μελετών
-Προκήρυξη διαγωνισμών για την κατασκευή των τεχνικών έργων που θα απαιτηθούν. Διαγωνιστική διαδικασία, συμβάσεις, υλοποίηση της κατασκευής των τεχνικών έργων
-Ενδυνάμωση με το απαραίτητο προσωπικό και εξοπλισμό, του φορέα διαχείρισης των υφιστάμενων και των νέων έργων, υπεύθυνου για την ομαλή λειτουργία των εγκαταστάσεων και δικτύων διανομής νερού στην Αργολίδα
-Παράδοση ολοκληρωμένου δικτύου νερού άρδευσης για τους αγρότες και πόσιμου νερού ύδρευσης για τους κατοίκους της Αργολίδας
Εδώ, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι επειδή τα ως άνω αναλυθέντα βήματα είναι αρκετά, η υλοποίησή τους δεν θα προκύψει διαδοχικά, αλλά πολλά από αυτά δύνανται να αναπτυχθούν παράλληλα, ώστε να κερδηθεί πολύτιμος χρόνος, πραγματοποιώντας κλιμακωτά τους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους.
Από την άλλη πλευρά, ένα κρίσιμο στοιχείο, το οποίο έχει ήδη επισημανθεί από πολλές πλευρές, είναι το ενεργειακό κόστος, καθώς πολλές φορές επικεντρωνόμαστε σε έργα δίχως να αναρωτιόμαστε για το ποιος τελικά θα πληρώσει τον λογαριασμό λειτουργίας – συντήρησης, μετά το πέρας της υλοποίησής τους. Συγκεκριμένα για να μπορέσει να φτάσει το νερό, πόσιμο και αρδευτικό, σε όλη την Αργολίδα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το ανάγλυφο της περιοχής, το οποίο εναλλάσσεται πολλές φορές από ορεινό σε πεδινό και τούμπαλιν. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, όπως έχει ήδη λεχθεί, να επενδύσουμε σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.), ήτοι ηλιακή και αιολική ενέργεια, βιομάζα κ.α., προς εύρεση φθηνής ενέργειας για το πολυδαίδαλο δίκτυο αντλιοστασίων που θα απαιτηθεί προς κάλυψη όλης της Αργολίδας.
Γ. Νέος / αναβαθμισμένος φορέας διαχείρισης υδάτων
Όλα τα ως άνω θα πρέπει να συνυπάρχουν υπό την αιγίδα ενός νέου ή αναβαθμισμένου φορέα, ο οποίος θα υπάγεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.
Εδώ υπάρχουν δύο κλειδιά:
α) Το πρώτο είναι ότι θα πρέπει να συμμετέχουν με κάποιον τρόπο στον φορέα αυτό, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας, και οι Δημοτικές αρχές, ώστε να ξεπεραστούν οι διαχρονικοί σκόπελοι επικοινωνίας και αρμοδιοτήτων μεταξύ των Δήμων, της Περιφέρειας κ.α., και από αλληλοσυγκρουόμενοι να γίνουν αλληλοσυμπληρούμενοι. Καθόσον μη ξεχνάμε το κομβικό πρόβλημα ασυμφωνίας, ανά την επικράτεια, μεταξύ των συμβαλλόμενων δημόσιων φορέων ως προς τις απαιτούμενες, πολλές φορές, προγραμματικές συμβάσεις (σημ. νομοθετικά θεσπισμένη μορφή συνεργασίας 7 μεταξύ δημοσίων φορέων με σκοπό την μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μίας περιοχής καθώς και για την παροχή υπηρεσιών και υλοποίηση προμηθειών κάθε είδους)
β) Ένα άλλο κομβικό ζήτημα είναι ότι η ομάδα – φορέας που θα αναλάβει να τρέξει το αναλυθέν στρατηγικό σχέδιο – master plan θα πρέπει να λάβει όνομα συγκεκριμένο, καθόσον όπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενα άρθρα, η διαμόρφωση εταιρικής ταυτότητας (branding), όχι μόνο στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα, ενισχύει σε μεγάλο βαθμό την ευόδωση του εν λόγω εγχειρήματος στους πολίτες. Πλέον δεν θα πρόκειται για κάποια απρόσωπη δημόσια υπηρεσία, αλλά για μια υπηρεσία με ξεκάθαρη ταυτότητα και ορισμένο έργο. Εν προκειμένω, θα ήταν προτιμητέο ένα όνομα από την Αρχαία Ελλάδα, το οποίο θα εμπνέει, θα προσδίδει κύρος, θα είναι εύηχο, ενώ θα προσθέτει και έναν βαθμό διαχρονίας στο όλο εγχείρημα. Κάποια πιθανά ονόματα θα μπορούσαν να είναι τα ΥΔΩΡ, ΙΝΑΧΟΣ, ΗΡΑ, ΑΜΥΜΩΝΗ κλπ.
Δ. Προτεινόμενες εργασίες
Εν προκειμένω, τα απαιτούμενα έργα διακρίνονται σε έργα συλλογής, επεξεργασίας και διανομής νερού. Πέραν του στρατηγικού σχεδιασμού – master plan που θα διαμορφωθεί, είναι κομβικό να αναφέρουμε και ορισμένες προτάσεις, πολλές από τις οποίες έχουν ήδη ειπωθεί, ευρισκόμενες σε φάση σχεδιασμού, μελέτης, υλοποίησης, αλλά συγκεντρωτικά:
- Καταγραφή των υπαρχουσών διωρύγων, δηλαδή ανοιχτών καναλιών, στην Αργολική πεδιάδα, προς μεταφορά του νερού άρδευσης στις αγροτικές καλλιέργειες
-Διαχειριστική μελέτη, μελέτη υδατικού ισοζυγίου, μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), για να καταγραφεί ποιος παίρνει νερό και τι ανάγκες υπάρχουν 8 Καταγραφή όλων των αναγκών νερού, διαμέσου γεωπονικής – γεωργικοτεχνικής μελέτης της Αργολικής πεδιάδας, Επιδαύρου, Ερμιονίδας και υφιστάμενων έργων
-Έλεγχος φράγματος Αναβάλου, ώστε να διαπιστωθεί η υφιστάμενη κατάσταση
- Αδειοδότηση φράγματος Αναβάλου
- Ένα κομβικό σημείο είναι τα έργα που πιθανόν απαιτηθούν για την βελτίωση της λειτουργικότητας του φράγματος του Αναβάλου ώστε να αναβαθμιστεί η παρεχόμενη ποιότητα και ποσότητα νερού της υποθαλάσσιας πηγής του, καθόσον, όπως αναφέρθηκε, παρουσιάζει την μέγιστη δυναμικότητα από πλευράς παροχής αλλά και την καταλληλότερη ποιότητα για χρήση μετά από επεξεργασία
- Αποκατάσταση – rehabilitation του κεντρικού αντλιοστασίου Α/Σ του Αναβάλου
-Μελέτη εφαρμογής και κατασκευή Διυλιστηρίου πόσιμου νερού προς αξιοποίηση της πηγής του Αναβάλου, στο οποίο θα εξουδετερώνονται οι ποσότητες χλωριώντων, θα μειώνεται η αλατότητα και η θολότητα του νερού ώστε αυτό να πληροί τις προϋποθέσεις για χρήση του σαν πόσιμο προς εξυπηρέτηση των αναγκών σε νερό ύδρευσης του συνόλου σχεδόν των Δήμων του Νομού Αργολίδας
- Το Διυλιστήριο συνοπτικά θα αποτελείται από τις παρακάτω μονάδες: o Έργο υδροληψίας - αγωγός προσαγωγής νερού o Μονάδα διόρθωσης pH o Ταχεία ανάμιξη o Κροκίδωση o Καθίζηση (ή επίπλευση) 9 o Μονάδα φίλτρανσης (η οποία θα μπορεί να είναι δύο σταδίων υποκαθιστώντας και την καθίζηση ή την επίπλευση) o Μονάδα αντίστροφης όσμωσης o Απολύμανση UV και χλωρίωση για υπολειμματική δράση o Δεξαμενή αναρρύθμισης - αποθήκευσης επεξεργασμένου νερού o Εγκατάσταση αποθήκευσης και δοσομέτρησης χημικών o Μονάδα επεξεργασίας ιλύος και έργο απόρριψης και άλμης
-Αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε.) για μείωση του ενεργειακού κόστους των υφιστάμενων και των σχεδιαζόμενων έργων
-Αναβάθμιση / κατασκευή εκ του μηδενός των βιολογικών καθαρισμών των Δήμων της Αργολίδας, περιλαμβάνοντας και τριτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων, με σκοπό να αξιοποιηθούν προς άρδευση τα επεξεργασμένα λύματα.
- Διαχειριστική μελέτη προς αξιοποίηση του βρόχινου νερού για άρδευση με στοχευμένα έργα συλλογής σε χειμάρρους και με την κατασκευή σε κατάλληλα σημεία δεξαμενών βρόχινου νερού
Ε. Αντί επιλόγου
Εν κατακλείδι, καταβλήθηκε εναργή προσπάθεια ανάδειξης, απ’ όλες τις πλευρές, του διαχρονικού προβλήματος του νερού στην Αργολίδα, αναδεικνύοντας ποικίλες εκφάνσεις του.
Όπως αναφέρθηκε, λοιπόν, απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός – master plan με βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους οι οποίοι θα υλοποιούνται σε προδιαγεγραμμένο χρόνο. Μόνον έτσι θα έχουμε ένα απτό αποτέλεσμα στον γόρδιο αυτό δεσμό.
Όποιος πιστεύει άλλωστε ότι το συνολικό πρόβλημα του νερού στην Αργολίδα μπορεί να λυθεί άμεσα, πλανάται οικτρά.
Ας χτίσουμε λοιπόν δίχως ανυπομονησία, αλλά με στρατηγική, επιμονή και καθαρό βλέμμα την επόμενη μέρα για το Νερό στην Αργολίδα.
Και ας θυμόμαστε ότι η σωστή προπαρασκευή δίνει πάντα το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα!
Με εκτίμηση,
Κωνσταντίνος Κουβαράς
