Ποιος έσωσε το Ναύπλιο το 1825; (200 χρόνια από τη μάχη των Μύλων)

Ιστορικό αφήγημα του Τόλη Κοΐνη:

Τον Ιούνιο του 1825 η Ελληνική Επανάσταση κινδύνευσε να χαθεί. Σώθηκε χάρη στη νίκη των Ελλήνων στη Μάχη των Μύλων. Διαβάζοντας, και επίσημες ιστοσελίδες, ότι ήταν μια στρατιωτική ή μια ένοπλη !!!! εμπλοκή δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη σημασία της. 

Το «εμπλοκή» το θεωρώ υποτιμητικό. Ήταν μια μάχη εκ παρατάξεως. Από τη μια μεριά οι Έλληνες (ξεκίνησαν 300 έγιναν 480 λίγο πριν από το τέλος της) και από την άλλη πλευρά 6.500 Αιγύπτιοι (από αυτούς 500 ιππείς). Στο πλευρό των Ελλήνων και δύο Ψαριανά μπίστικα (μεγάλα καΐκια) με κανόνια (μικρές κανονιοφόροι).

Οι Έλληνες είχαν στην αρχή το κακό τους το χάλι:

·         Δεν υπήρχε Κυβέρνηση. Ο Πρωθυπουργός Γ. Κουντουριώτης είχε εγκαταλείψει τη θέση του στο Ναύπλιο, χωρίς να παραιτηθεί και είχε πάει στο σπίτι του στην Ύδρα.

·         Ο Υπουργός Πολέμου Παπαφλέσσας είχε σκοτωθεί στο Μανιάκι.

·         Ο Κολοκοτρώνης προσπαθούσε ακόμα στα βουνά της Αρκαδίας να συγκροτήσει στράτευμα.

·         Ο Μαυρομιχάλης θρηνούσε το γιο του (Βοϊδή) που σκοτώθηκε σε μάχη στη Μεσσηνία, προσπαθούσε να ελευθερώσει τον άλλο του γιο (Γιώργη) που ήταν όμηρος των Τουρκοαιγυπτίων. Διέθετε 2.500 άνδρες και τους είχε αναπτύξει έξω από την Καλαμάτα για να αποκρούσει εισβολή των Τούρκων στη Μάνη. Παρ΄όλα αυτά έστειλε τον μικρότερο αδερφό του Κωνσταντίνο (Κατσάκο) με 150 παλικάρια στο Ναύπλιο, συναισθανόμενος πού ήταν ο μεγάλος κίνδυνος.

·         Ο Δημήτριος Υψηλάντης από το 1823 (μετά την πολιτική του ήττα στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους) είχε αποσυρθεί, δεν είχε καμία συμμετοχή στους εμφύλιους πολέμους, δεν είχε φάει από τα δύο «δάνεια της Αγγλίας», ούτε δεκάρα. Προθυμοποιήθηκε να αναλάβει στρατιωτική δράση. Η απάντηση που του έδωσε το …υπόλειμμα Κυβέρνησης που υπήρχε στο Ναύπλιο ήταν: «Δημιούργησε με δικά σου λεφτά στράτευμα και πήγαινε να πολεμήσεις. Το Ταμείο είναι άδειο.»

·         Ο Μακρυγιάννης είχε παραδοθεί στους Τουρκοαιγυπίους στην Πύλο, μαζί με την φρουρά του Νεόκαστρου και είχε μεταφερθεί στο Ναύπλιο με ουδέτερο πλοίο. Οι εχθροί του λέγανε πως αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο φορώντας Τούρκικα ρούχα. Ο ίδιος γράφει για τον εαυτό του μόνον τα καλλίτερα. Στην πόλη μας το κλίμα ήταν εχθρικό εναντίον του. Ήταν ο μόνος εκείνη τη στιγμή από τους μισθοφόρους του Κωλέττη που είχαν λεηλατήσει την Πελοπόννησο κατά τον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο.

·         Ποιος θα έβγαζε τα κάστανα από τη φωτιά; Δλδ. ποιος θα αναλάμβανε Υπουργός Πολέμου; Τότε εμφανίστηκε ο Ανδρέας Μεταξάς. Ήταν πολιτικός και όχι στρατιωτικός, αν και στη μάχη του Λάλα ηγούμενος των Επτανησίων είχε αναγκάσει τους Τουρκαλβανούς να αφήσουν τους πύργους τους και να καταφύγουν στην Πάτρα. Ήταν σχετικά ουδέτερος στους εμφύλιους πολέμους. Στα δύο κόμματα που είχαν σχηματιστεί τότε Αγγλικό και Γαλλικό ήταν ουδέτερος, μετά θα γινόταν αρχηγός του Ρωσικού κόμματος.

Ο Ανδρέας Μεταξάς είχε να αντιμετωπίσει  δύο προβλήματα:

1)      Το προσφυγικό. Στο Ναύπλιο είχε καταφύγει τον Ιούνιο του 1825 όλος ο πληθυσμός της Τρίπολης (την κατέλαβαν αμαχητί οι Τουρκοαιγύπτιοι) που ήρθαν πρόσφυγες εδώ αφήνοντας τα πάντα πίσω τους (εμπορεύματα, προμήθειες, οικοσκευές, κανόνια του φρουρίου κλπ.) και όλοι οι κάτοικοι του Άργους (εδώ η μετακίνηση είχε γίνει με μεγαλύτερη προσοχή). Δλδ. θα πρέπει να υπήρχαν μέσα και έξω από τα τείχη του Ναυπλίου 36.000 γυναικόπαιδα.

2)      Να οργανώσει την άμυνα της πόλης μας. Επεσήμανε τα σημεία εκτός των τειχών που χρειαζόταν να διαθέσει δυνάμεις: Άρεια, Μύλοι, Αρχαία Τίρυνθα.

3)      Από την Άρεια γινόταν η ύδρευση. Οχύρωσε την πηγή. (ταμπούρι και κανόνια).Στην Τίρυνθα έβαλε φρουρά πάνω στα Αρχαία με στόχο να λειτουργήσει σε αντιπερισπασμό, αν μας πίεζαν πολύ στην Άρεια.

4)      Στους Μύλους άρχισε να στέλνει την κύρια δύναμη. Ήταν Ιούνης είχαν θεριστεί τα χωράφια και είχε αρχίσει το άλεσμα στους υδρόμυλους που υπήρχαν τότε εκεί (και έδωσαν το όνομα στο χωριό) Το αλεύρι ήταν απαραίτητο για την επιβίωση κατοίκων και προσφύγων στο Ναύπλιο. Έτσι έστειλε τον Μακρυγιάννη, τον Δ. Υψηλάντη και τον Κατσάκο Μαυρομιχάλη. Στην αρχή με 300. Στη διάρκεια της μάχης έστειλε ο Μεταξάς στους Μύλους, άλλα δύο στρατιωτικά σώματα. Το ένα με 50 παλικάρια από τον Όλυμπο που μάζεψε στο Ναύπλιο ένας συμβολαιογράφος, ο Ελαιών (διαβάστε τη συγκινητική του βιογραφία στο πολύτιμο βιβλίο για τους συμβολαιογράφους, του Νίκου Τόμπρα) και ένα από 130 τακτικούς στρατιώτες υπό τον Κάρπο Παπαδόπουλο.

Από την άλλη είχαμε έναν τυπικά Οθωμανικό στρατό. Τον αποτελούσαν:

1)      Αιγύπτιοι δούλοι (!!!!) που απελευθερώθηκαν για να καταταγούν στο στράτευμα και εκπαιδευτούν (πολύ σκληρά) σε τακτικές σύγχρονου πολέμου. Είναι αυτοί που εντελώς περιφρονητικά οι πρόγονοί μας αποκαλούσαν «στραβάραπες» εξ αιτίας μιας διαδεδομένης μεταξύ τους οφθαλμικής παθήσεως.

2)      Γάλλοι Αξιωματικοί. Είχαν σταλεί στην Αίγυπτο από την Γαλλική Κυβέρνηση για να οργανώσουν τον στρατό αυτό. Πολλοί εξ αυτών ήταν βετεράνοι του Μεγάλου Ναπολέοντα. Ο Ν. Σπηλιάδης γράφει ότι μερικοί εξ αυτών έπαιρναν και δύο μισθούς (Αιγυπτιακό και Γαλλικό) για να επιβεβαιώσει την ερμηνεία που δίνει. Δλδ. ότι οι Γάλλοι ήθελαν να ελέγξουν από τα μέσα τον Αιγυπτιακό στρατό και κάποια στιγμή να κάνουν την Αίγυπτο προτεκτοράτο τους… (Οι Εγγλέζοι τα κατάφεραν, όχι οι Γάλλοι).

3)      Κάποιοι Τούρκοι της Πελοποννήσου, που είχαν φύγει στην αρχή της Επανάστασης και γύριζαν τώρα με τον Ιμπραήμ.

4)      Απόλυτος αρχηγός ήταν ο Ιμπραήμ Πασάς (ο «Ναπολέων της Ανατολής»). Υιοθετημένος (ίσως νόθος) γιος του πασά της Αιγύπτου ΜωχάμετΆλη.

Ο Ιμπραήμ φτάνοντας στην Αργολίδα (10 Ιουνίου) έκανε μια ταχεία προέλαση με το ιππικό στην Άρεια. Κατόπτευσε την κατάσταση στο Ναύπλιο. Επεσήμανε τα στρατηγικά σημεία. Κατάλαβε πως χρειαζόταν συγκρότηση στρατοπέδου και προετοιμασία για πολιορκία. Δεν τόλμησε να φτιάξει στρατόπεδο γνωρίζοντας ότι θα έχει στα μετόπισθεν του τον Κολοκοτρώνη και μια φρουρά στους Μύλους.

Αποφάσισε να καθαρίσει πρώτα τους Μύλους. Έστρεψε το σύνολο των δυνάμεών του προς τα εκεί. Το βαλτώδες του εδάφους δεν του επέτρεπε πολλούς ελιγμούς. Έπρεπε να σπάσει την αμυντική γραμμή των Ελλήνων με άμεση προσβολή, με «εφ όπλου λόγχη». Στην μάχη που έγινε «σώμα με σώμα» οι Έλληνες τους απώθησαν και με μεγάλες απώλειες.

Τότε διέταξε υποχώρηση προς το Άργος, πυρπόληση της πόλης και μερικών χωριών του κάμπου. Και αναχώρησε συντεταγμένα για Τρίπολη. Οι «δικοί μας» είχαν οχυρωθεί στο Παρθένι (τότε Μερτζοβά). Κατά τον Φωτάκο ήταν «λούτσα στο μεθύσι» και δεν είδαν τον υποχωρούντα Τουρκοαιγυπτιακό στρατό. Έτσι δεν ολοκληρώθηκε η νίκη των Μύλων.

            Η πιο λεπτομερειακή περιγραφή που έχουμε της μάχης των Μύλων είναι από τον Μακρυγιάννη, ο οποίος, όπως σε όλο το έργο του, εκθειάζει υπερβολικά τον εαυτό του. Τον τίτλο της σωτηρίας του Ναυπλίου και κατ’ επέκταση της Επανάστασης τον δικαιούνται και οι τέσσερις Ανδρ. Μεταξάς (το Ναύπλιο δεν τον τίμησε ούτε με την ονομασία κάποιου στενού), Δημ. Υψηλάντης (τις δυο σημαντικότερες μάχες της ζωής του τις έδωσε στα όρια του σημερινού Δήμου Άργους – Μυκηνών… ούτε δρόμος, ούτε άγαλμα, ούτε όνομα σε αίθουσα εκδηλώσεων), ο Κατσάκος Μαυρομιχάλης (δυστυχώς, η συμμετοχή του στη δολοφονία του Κυβερνήτη αμαύρωσε τη φήμη του) και ο υπερβολικά τιμούμενοςΜακρυγιάννης.

ΥΓ Για όσους αμφιβάλουν για τον Ανδρέα Μεταξά, τους παραπέμπω σε παλιότερο άρθρο του φίλτατου Κώστα Δανούση στα «Ναυπλιακά Ανάλεκτα», όπου δημοσιεύει σειρά κυβερνητικών διαταγών με υπογραφή του Ανδρ. Μεταξά, για να καταλάβουν όλοι ποιος και πώς επέβαλε την τάξη μέσα στο προσφυγικό χάος που επικρατούσε στην πόλη μας τον Ιούνη του 1825.