Πάνος Σπανός:Η κόλαση και ο παράδεισος είμαι εγώ για τον εαυτό μου

Της Γκέλης Ντηλιά

Η πρώτη εμφάνιση του Πάνου Σπανού με την ποιητική συλλογή «Λίγο πριν το απόλυτο» (Εκδόσεις Όστρια), αποτελείται από 24 ποιήματα γεμάτα σημεία στίξης, δίχτυα ασφαλείας, υποθέσεις και ερωτήσεις.

Γραφή τρυφερή σαν να ανοίγεις το παράθυρο και να μπαίνει στο δωμάτιο ένα φρέσκο αεράκι που αναζωογονεί την ατμόσφαιρα.

Ναύπλιο – Αθήνα, διανύοντας έναν Ιούλιο που καθένας ονειρεύεται διαφορετικά.

Το Α, το πρώτο ποίημα της συλλογή, ξεκινά με τους στίχους, «Να τραβάς την τελεία./ Να την κάνεις γραμμή.» Πόσο εύκολο είναι να μην βάλουμε τίτλους τέλους και να συνεχίσουμε να πορευόμαστε με κάποιον ή κάτι που θα μας διαψεύσει στο όνομα της αγάπης;

Θέλει υπομονή και πίστη!Θέλει κουράγιο και αγώνα διαρκείας μέχρι η τέλεια να πάρει τη μορφή γραμμής η οποία και θα λειτουργήσει ως γέφυρα για το μετά… Πορεύομαι με ελπίδα και αισιοδοξία και αν μπορέσει κάτι ή κάποιος να με διαψεύσει στο όνομα της αγάπης θα το δεχτώ με γενναιότητα.

«Θυμάσαι τότε που έψαχνες μέσα στα σκοτάδια σου/έστω μια ιδέα από Φως;/Δεν ήθελες να χαθείς στο άπειρο/φοβόσουν το απροσδιόριστο.» γράφεις στο Ακροβάτης. Σώζεται κάποιος που δεν θέλει να σωθεί;

Θα στο πω και με την ιδιότητα του Συμβούλου Ψυχικής Υγείας με μια λέξη: «ΟΧΙ». Αν κάποιος δε θέλει να σωθεί δεν θα σωθεί. Τώρα, βέβαια, το τι κάνουμε εμείς και κατά πόσο θέλουμε να το παλέψουμε και να συνεχίσουμε να προσπαθούμε για τη διάσωσή του, είναι δικό μας καθαρά θέμα.Αυτό που ίσως καταφέρουμε είναι να το βοηθήσουμε το άτομο να δει γωνίες στο οπτικό πεδίο της σκέψης του που δεν ήξερε ότι υπήρχαν και εκεί να αξιοποιήσει με κάποιο τρόπο προς το συμφέρον του αυτούς τους νέους διευρυμένους «καινούριους» χώρους και τελικά να ανακουφιστεί.

«Σε πόσους Παρατατικούς και Αορίστους/ξοδεύουμε το παρόν μας;/Και πόσα ακόμη «Αν» χρειάζονται/για να ξεχρεώσουμε;/Πόσα φ(ΑΝ)τάσματα αχόρταγα/πίνουν τον Ενεστώτα μας/στην υγειά σκονισμένων εκκρεμοτήτων;». Ο Ενεστώτας είναι υποτιμημένος σε σχέση με τους άλλους χρόνους και οι υποθέσεις μάς κάνουν αδρανείς και αναποφάσιστους.

Πολύ σωστά! Υπάρχει, ωστόσο, κάτι που εμένα με φοβίζει και με ανησυχεί περισσότερο από την αδράνεια και τηναναποφασιστικότητα, τα οποία αν τα συνειδητοποιήσουμε ότι μας έχουν καταβάλει και ενσκήψουμε σε αυτά, μπορούμε να τα ανατρέψουμε. Αυτό που με προβληματίζει βαθιά είναι η κλοπή του χρόνου, καθώς ο χρόνος δεν γυρνά πίσω. Αναλωνόμαστε σε σκέψεις και αφήνουμε ανθρώπους να μας καταπίνουν το παρόν και αυτό οφείλουμε να προσπαθήσουμε να το σταματήσουμε καθώς οι στιγμές δεν έχουν επιστροφή ούτε πιστώνονται. Έρχεται και φεύγει ο χρόνος σε μια αέναη διαδικασία στην οποία πρέπει να ʼμαστε παρόντες και παρούσες.

Γεμίζοντας τη ζωή μας με αναβλητικότητα που αποβαίνει σε ματαίωση, βρισκόμαστε άπνοοι και χωρίς διάθεση δράσης. Σύμφωνα με το ποίημα Αναπνοές, «…/Αναπνοές./Αργές./Γρήγορες/Βαθιές./.../Πνοές σε αναμονή, αναμετάδοση, αναβάθμιση/…/Πόσα «Αν» έχεις μαζέψει;/Πόσο οξυγόνο χρειάζεσαι;»

Η πρώτη αναπνοή όταν γεννιόμαστε είναι και η πρώτη μας επικοινωνία με τον κόσμο. Είναι σα να λέμε στον κόσμο «είμαι καλά, καλώς σας βρήκα!» Δεν υπάρχουν αναπνοές για σπατάλη παρά μόνο για ξεκούραση τις οποίες και θεωρώ απαραίτητες. Αλλά αναπνοές που χάνονται και μπερδεύονται σε αναπάντητα απωθημένα και αν και μήπως, πλέον τουλάχιστον στα δικά μου πνευμόνια δεν επιτρέπω χώρο.

Ποιους θα καλούσες σε δείπνο;

Θα καλούσα σε δείπνο τον Ιωάννη Καποδίστρια, την Πριγκίπισσα Νταϊάνα, τον MichaelJackson, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Μαχάτμα Γκάντι και είμαι σίγουρος ότι θα γελούσαμε πολύ και θα περνούσαμε υπέροχα.

«Αν είναι να κατηγορηθούμε για κάτι/ας κατηγορηθούμε για αισιοδοξία στο υπέρμετρο.» Από τους ωραιότερους στίχους που έχω διαβάσει. Συμβαίνει να επιλέγουμε κάτι που εκ των προτέρων γνωρίζουμε ότι δεν γίνεται να αντιστρέψει την απαισιοδοξία των καιρών;

Εξαρτάται από το κίνητρο που έχεις για να προχωρήσεις σε κάτι.Η αντιστροφή της απαισιοδοξίας των καιρών δεν βρίσκεται ανάμεσα στα δικά μου κίνητρα. Δεν θα πω φυσικά όχι αν καταφέρω ένα ποσοστό έστω από μια τέτοια αντιστροφή, αλλά σημασία έχει για μένα το να κάνουμε πράγματα με τα οποία συμφωνεί το μέσα μας και ερχόμαστε σε αρμονία με τον βαθύτερο εαυτό μας.

Θεωρώ πιο τίμιο να γνωρίζει ο άλλος τις προθέσεις μας, ότι δηλαδή θέλουμε μόνο να πάρουμε, παρά να αφήνουμε υπονοούμενα επισφαλούς δοτικότητας, που δημιουργούν απογοήτευση, απόρριψη και πολλά άλλα. Μια σκέψη μου βασισμένη στο ποίημα σου Κοινή συγκυρία. «Πώς γίνεται ν’ αναζητάμε τα ίδια/κι όμως να μη συναντιόμαστε;/ Σκέφτομαι,/πως και οι δυο θέλουμε μάλλον/μόνο να πάρουμε./Δεν βρίσκω άλλη συνθήκη/στην κοινή μας αυτή συγκυρία.»

Α ναι ! Συμφωνώ απόλυτα ότι θα ήταν πιο τίμιο αυτό! Αν και δεν θα ερχόμουν ποτέ σε διάλογο ή κάποιου είδους σχέση με έναν τέτοιο άνθρωπο. Τους βλέπω ως παιδιά που δεν κατάφεραν να ενηλικιωθούν όσους θέλουν μόνο να παίρνουν. Αντίθετα, οι δοτικοί πάντα με συγκινούσαν, γιατί έβλεπα τη δύναμη της ψυχής τους σε αυτή τη δοτικότητα τους.

Αν αυτό το βιβλίο ήταν πίνακας, ποιος θα ήταν;

Έχω σε κάθε ένα από τα ποιήματα δώσει νοερά και από μια διαφορετική εικόνα την οποία και έχω ο ίδιος φανταστεί, οπότε με πρόλαβαν αυτές οι εικόνες και δεν μπορώ να δω σε κάποιον γνωστό πίνακα το βιβλίο μου.

Το ποίημα με τίτλο Σε πόσα μυστικά, είναι γεμάτο ερωτηματικά. Ξεχώρισα τους στίχους, «Πόσο Φως θες να τρως κάθε μέρα, Σκοτάδι, για να χορταίνεις;/Πόσους παλμούς θες, καρδιά,/για να ανασταίνεσαι;/ Μήπως όλα αυτά τα ερωτηματικά μάς τα επιβάλλουν άλλοι; Μήπως τελικά, όπως έλεγε ο Σαρτρ, οι άλλοι είναι η κόλασή μας;

Κατάλαβα μέσα από δύσκολες έως τραγικές περιπέτειες μου πως η κόλαση και ο παράδεισος είμαι εγώ για τον εαυτό μου. Διαπίστωσα πως οι άλλοι δεν έχουν καμία δύναμη πάνωμας παρά μόνο αν τους δώσουμε τα κλειδιά του πίνακα ελέγχου του εαυτού μας. Και κατέληξα ότι οι υγιείς ανθρώπινες σχέσεις δεν χτίζονται με ανταγωνισμό δυνάμεων, αλλά με συνεργασία δυναμικών .

Είναι το έπαθλο μιας ερωτικής σχέσης η διάρκειά της κόντρα στις προβλέψεις; Όπως γράφεις στο Έπαθλο, «Νομίζω,/αδικήσαμε λίγο τους εαυτούς μας./Αφήσαμε να μας νικήσουν/φτηνές δικαιολογίες/και χάσαμε ακριβά έπαθλα.»

Η ερωτική σχέση είναι το πλαίσιο, για παράδειγμα το γήπεδο. Έπαθλο είναι το αν καταφέραμε να κερδίσουμε την αρμονία, την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία, την κατανόηση, το σεβασμό, τα κοινά όνειρα, τα εισιτήρια για τις κοινές εμπειρίες.

Τι είδους μουσική θα ταίριαζε με αυτά τα ποιήματα;

Θα ʼθελα να υπάρχει μαντολίνο και σαντούρι και να θυμίζει καλοκαίρι και σε στιγμές να ακούγεται το κύμα της θάλασσας. Οι νησιώτικες καταβολές μου είναι οι μόνες χειροπέδες που φορώ συνειδητά και με κάνουν να νιώθω ελεύθερος .

Η συνήθεια συχνά μπερδεύεται με την αγάπη. Κρατά μαζί ανθρώπους που ενώ δεν αγαπιούνται πια, παραμένουν δέσμιοι μιας κάποτε αγάπης. Σύμφωνα με το Φοβάμαι, «Φοβάμαι μήπως συνηθίσω/να σ’ αγαπώ./Και μετά;/Πού να γυρέψω ευθύνη για την τόση στειρότητα;/Στην συνήθεια;/Ή την αγάπη;»

Αυτή είναι κι η μεγαλύτερη τραγωδία στις ερωτικές και γενικότερα θα πω σε όλες τις σχέσεις. Η κανονικοποίηση της συνήθειας είναι η αρχή του τέλους. Εγώ θέλω όταν είμαι σε κάποια σχέση να υπάρχει πάθος, έκπληξη, ενθουσιασμός, αιφνιδιασμός, ερωτηματικά που να βρίσκω απαντήσεις και απαντήσεις που να δημιουργούν ερωτηματικά. Θέλω φλόγα και δροσιά ταυτόχρονα, σπίθα και βροχή. Το ξέρω θέλω πολλά. Αλλά σίγουρα δεν θα συμβιβαστώ ποτέ σε κάποια συνήθεια και σε μέτρα και σταθμά που δεν μπορούν να αντέξουν με σθένος τη λέξη «πάθος».

Διαβάζοντας τα παραπάνω ένα ποίημα μου γεννήθηκε και του το αφιερώνω.

ΓΩΝΙΑ ΛΗΨΗΣ

Η σωτηρία δεν είναι βαρετή υποχρέωση,

αλλά η μόνη επιλογή.

Κάποιες φορές ίσα που προλαβαίνεις

να αλλάξεις γωνία λήψης,

κάποιες άλλες παραλείπεις το παρόνσαν γεύμα διαίτης.

Φοράς το σακάκι σου ανάποδα και απελευθερώνεσαι

κάνεις τις σκέψεις σου πανό

και ο απέναντι ανάβει το τσιγάρο της περίσκεψης.

Ή τώρα ή ποτέ δηλώνεις,

αλλιώς χτύπααπερίφραστα και φύγε.